5597

Сам хорхойн хөнөөл ба ойн устгал

Мөнгө ба бизнес

Сенегалийн өмнөд хэсгийн үндэст мод сөөгт ой бүрэн устсан гэх гашуун түүх бичигдэв

Үндэст мод сөөгт ой хуурай газрын ойгоос дөрөв дахин хурдан устаж байна хэмээн судлаачид тогтоолоо. Тодорхой хэлбэл, үндэст ой XX зуунд хамгийн ихээр бохирдож, багассан экосистемийн нэг болоод байгаа гэнэ. НҮБ-ын Хүнс, хөдөө аж ахуйн байгууллагаас гаргасан мэдээгээр үндэст мод сөөгийн гадаргуугийн талбай 1980 онд 18.8 сая га байжээ. Харин 2005 онд 15.2 сая га болж багассаныг тогтоосон байна. Угтаа бол 25-хан жилийн дотор бараг 20 хувиар багассан нь энэ.

Үндэст модот ой нь илжирч мууддаггүй, шавж үүрлэдэггүйгээрээ онцлог. Харамсалтай нь, энэ ой хуурай газар, далайн хооронд эргийн дагуу байрладгаасаа болж ийнхүү хоёр, гуравхан аравны дотор устаж үгүй болж эхэлсэн байна. Түүнчлэн хүмүүс хоол хүнс, амьдрал ахуй гээд маш олон шалтгаанаар энэ бүсэд шигүү суурьшин амьдарсаар ирлээ.

Хүмүүс хэдхэн арван жилийн дотор энэ гайхалтай экосистемийн бүсэд хөдөө аж ахуй эрхэлж, байшин барилга барьж, далайн хоол хүнсний аварга том боомтын дэд бүтцийг бий болгосон байна. Нутгийн иргэд ийнхүү үндэст модыг ихээр ашиглаж эхэлснээр Сенегалийн өмнөд хэсгийн үндэст мод сөөгт ой бүрэн устсан гэх гашуун түүх бичигдэв.

Биологийн тоолж баршгүй олон янз байдлын талаас илүү хувь нь өнөөдрийг хүртэл хүн төрөлхтний бүрэн судалж чадаагүй ойд амьдарч байна. Тэр дундаа халуун бүсийн ой нь биологийн гайхамшигтай олон амьдралыг өөртөө агуулдгаараа онцлог. Гэтэл халуун бүсийн орнуудад их байдаг сам хорхойн аж ахуй нь энэ ойд үхлийн цохилт болж байна хэмээн НҮБ-ын Хүрээлэн буй орчны хөтөлбөрийн Сайн санааны элч, эрдэмтэн судлаач Ян Артус Бэртранд “Ой бас хүн” номдоо дүгнэн бичжээ.

Гэвч энэ сүйрлийг хүмүүс тэр бүр мэддэггүй, анзаардаггүй аж. Зүүн өмнөд Ази, Латин Америк, Зүүн Африкт өнөөдөр хэдэн га газрын үндэст модыг хүчирхэг техникээр түрж хусан тэгшилж байна. Ингэж зассан талбайгаа тэд далайн хоол хүнсний болон аж ахуйн бизнес эрхлэх газар болгон хувиргах болжээ. Харин фермерүүд энэ газраа ердөө л 3- 5 жил ашиглаад орхин явдаг. Тэд дахиад өөр нэг газрыг сонгон сүйтгэхдээ хуучин бууринаасаа нэлээд зайтай байхаар тооцож авдаг гэнэ. Ингэж хол суурьшиж, дайжиж дүрвэдэг шалтгаан нь сам хорхойнууд элдэв өвчин тусахаас сэргийлж байгаа нь энэ.

Учир нь энэ чиглэлийн аж ахуйнууд сам хорхойгоо хурдан үржүүлж өсгөхийн тулд, ашиг шимийг нь нэмэгдүүлэхийн тулд янз бүрийн химийн бодис, бордоог их хэмжээгээр хэрэглэдэг юм байна. Үүнтэй холбоотойгоор гурваас дээш жил ашигласан талбайн эрүүл чанар алдагдаж, хорхойнууд нь өвчилж эхэлдэг аж.

Гэхдээ сүүлийн жилүүдэд улс орнууд үндэст модот ойг устгах явдал харьцангуй багасчээ. Сам хорхойн бизнес эрхлэгчид болон нутгийн иргэд үндэст ойн ач холбогдлыг ойлгох болсон байна. Түүнчлэн энэ ойг нөхөн сэргээх, хамгаалах талаар олон орны Засгийн газар бодлогоор дэмжиж эхэлсэн нь сам хорхойн аж ахуйн хөнөөлт үр дагаврыг бууруулахад тодорхой нөлөө үзүүлнэ хэмээн судлаачид дүгнэв. Тухайлбал, Сенегалд үндэст мод сөөгт ойг хадгалж хамгаалахын тулд 36 сая ширхэг тарьц суулгажээ. Гэвч үр дүн нь тийм ч сайнгүй. Учир нь дэлхийн дулаарал, уур амьсгалын өөрчлөлттэй холбоотойгоор далайн усны түвшин нэмэгдсээр буй. Энэ нь нялх модод ой болон өсөж хөгжихөд сөргөөр нөлөөлдөг байна.

Үүнээс гадна зам бол өтгөн шигүү ойн дайсан юм. “Зам урагшлахад ой ухардаг” хэмээн Ян Артус Бэртранд хэлсэн нь бий. Том ойг өөрийнх нь нэвтэршгүй шигүү байдал хүмүүсийн нөлөөллөөс хамгаалдаг. Гэхдээ мод бэлтгэлийн ажилд зориулан, эсвэл цахилгааны шугам татах гэж зам тавьснаар ойг устгах нөхцөлийг бүрдүүлдэг гэсэн үг. АНУ-ын их сургуулийн эрдэмтдийн баг Бразилийн Амазонын ширэнгэн ойд судалгаа хийжээ. Үүний дүнд мод сонгож тайрдаг ойн гуравны нэг нь дөрвөн жилийн дараа бүрэн устдагийг тогтоосон байна. Харин замаас 25 км-ын зайд байдаг ой хэвээр үлдэж байгааг судалгаагаар батлав.

Сам хорхойгоо хурдан үржүүлж өсгөхийн тулд янз бүрийн химийн бодис, бордоог их хэмжээгээр хэрэглэдэг
Зам тавьснаар газар тариалангийн аж ахуй шинээр хүч түрэн орж ирдэг. Ингэснээр хүн нэвтрэх аргагүй ширэнгэн ойн дархан байдал алдагдаж, экосистемд нь өөрчлөлт орох юм. Үүний нэг жишээ нь, 1970-аад онд эхэлсэн Бразилийн Транс-Амазонын хурдны замын ажил. Уг хурдны зам 5000 км үргэлжилдэг бөгөөд ойг хоёр хэсэгт хуваажээ. Хиймэл дагуулаас авсан зурагт ой устсан газарт бий болсон хурдны замын сүлжээ яг л загасны араг яс шиг салаалан тэлж байгаа нь тодорхой харагддаг аж.

Автозам, төмөр зам зэрэг дэд бүтцээс үүдэлтэй сөрөг талуудаас болж хөгжингүй орнуудын зөөлөн цаг ууртай бүсийн ой хүртэл хохирол амссаар байна. Өнөөдөр цэнхэр гаригийн маш олон ой буга, хандгай, баавгай гэх мэт том амьтдыг олноор нь багтаахад дэндүү жижигдэх болжээ. Үүнээс үүдэх сөрөг үр дагавар нь асар их юм. Түүнчлэн Африкийн ойд тавьсан замууд хотынхныг зэрлэг амьтдын махаар хангадаг хулгайн анд дэмжлэг үзүүлжээ. Хэдхэн жилийн дотор ойн зэрлэг амьтад устах нь устаж, дайжиж дүрвэх нь дүрвэсээр хоосорч эхлэв. Угтаа бол зам бүхэл бүтэн экосистемийг нь устгаж байна гэсэн үг. Эрдэмтдийн хийсэн тооцоогоор өтгөн ойн хөхтөн амьтны аймаг ямар ч хамгаалалтгүй байдаг ойн амьтдаас арав дахин цөөрсөн нь тогтоогдсон байна.


САНАЛ БОЛГОХ
Та утсандаа UB Info апп суулгаад мэдээгээ утаснаасаа уншаарай
Засгийн газрын мэдээ