Цагаа олсон шийдвэр

Агаарын бохирдлыг бууруулах чиглэлээр нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч С.Батболд 2017 оны нэгдүгээр сарын 9-ний орой захирамж гаргалаа.

Магадгүй түүний энэ шийдвэр нохойнд ерөндөг тавина гэж ярьснаас илүү хүмүүсийн санаанд нийцсэн алхам болов. Намчирхдаг, хийрхдэг зарим нэг нь Үндсэн хууль зөрчлөө хэмээн халаглаж байх юм. Гэхдээ иргэдийн дийлэнх нь зөв шийдвэр гаргалаа гэж толгой дохин хүлээн авч байна.

Хотын даргын мөрийн хөтөлбөрт “Аз жаргалтай хот” гэсэн нэр багтчихаад байгаа. Тэгвэл аз жаргалтай хот болгохын тулд хамгийн түрүүнд иргэдийн эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг хангах ёстой. Энэ алхамыг хийхийн тулд нийслэл рүү шилжин ирэх хөдөлгөөнийг 2018 он хүртэл зогсоох зоримог шийдвэр гаргасан Хотын даргад талархахаас аргагүй. Улаанбаатарын утаа өнөөдөр гамшгийн хэмжээнд хүрснийг одоо л төр, засаг хүлээн зөвшөөрч байна.

Гол нь өвлийн улиралд утаа ярьж, гал унтраах арга хэрэглэж байгаад хавар болохоор мартдаг байж таарахгүй. Нэгэнт шилжилт хөдөлгөөн хязгаарлах эхний алхам хийсэн хойно дараа дараагийн арга хэмжээг зоригтой хэрэгжүүлэх л хэрэгтэй. Түүхий нүүрс түлүүлэхгүй байх, агаар бохирдуулсан иргэнд хариуцлага хүлээлгэдэг байх гээд хийх ажил мундахгүй их байна.

Иргэд бид эрх чөлөөгөө эдлэх ёстой гээд зөрүүдлээд байхгүй нь ойлгомжтой. Хамгийн чухал нь эрүүл амьдрах гэдгийг хүн бүр тархиндаа шингээж, шийдвэрт хүндэтгэлтэй хандах хэрэгтэй биз ээ. Дүрэмгүй хот одоо л нэг цэгцэрч мэдэх нь.

С.Батболд даргын захирамжийг сийрүүлбэл, Эрүүл мэндийн тусламж үйлчилгээ авах зайлшгүй шаардлагатай болон Улаанбаатар хотод орон сууц худалдан авснаас бусад тохиолдолд хөдөө орон нутгаас нийслэлд байнга оршин суухаар ирэх иргэдийн шилжилт хөдөлгөөнийг 2018 оны нэгдүгээр сарын 1-нийг хүртэл түр хугацаагаар зогсоосугай.

Уг захирамжийн нэгдүгээр зүйлд заасан нэгдсэн арга хэмжээний хүрээнд нийслэлийн нутаг дэвсгэр дэх суурьшлын бүсээс бусад газар нутагт өмчлүүлэх, эзэмшүүлэх, ашиглуулахаар иргэдэд газар олгохыг зогсоосугай.

Түүнчлэн нийслэлийн нутаг дэвсгэрт үйл ажиллагаа явуулж байгаа худалдаа, үйлчилгээний төв, захуудад MNS5216:2016 (Ахуйн хэрэглээний зуухны техникийн ерөнхий шаардлага, яндангаас гарах утааны найрлага дахь агаар бохирдуулах бодисын зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ ба хэмжих арга) стандартын зуухнаас бусад ахуйн хэрэглээний зуух худалдан борлуулахыг 2017 оны дөрөвдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн хориглосугай.

Мөн нийслэлийн нутаг дэвсгэрт агаарын бохирдлын хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих чиг үүргийг нэмж тусгах, зохион байгуулалттай арга хэмжээ авахыг нийслэлийн Мэргэжлийн хяналтын газрын дарга Л.Эрдэнэчулуунд үүрэг болгосугай гэжээ. Түүний энэ захирамжийг нэг бүрчлэн дагаж мөрдвөл цаг хугацаа алдахгүй үр дүн нь харагдах болов уу.

Үе үеийн Хотын дарга нарын түүхэнд автомашинуудыг дугаарын хязгаарлалттай явуулах зоригтой шийдвэр гаргаснаар Э.Бат-Үүл олон нийтээс сайн үнэлгээ авч байсан. Харин энэ удаа С.Батболд даргын утаатай тэмцэх захирамж үр дүнгээ өгөх зөв шийдэл болсныг иргэд олзуурхаж сууна. Ийм алхам хийж байж Улаанбаатарын утаа бага ч болтугай буурна гэдэгт нийслэлчүүд итгэлтэй байна. Их мөнгө зарцуулахгүйгээр шийдэх оновчтой гарцын нэг бол шилжилт хөдөлгөөн хязгаарлах байсан. Үндсэн хуульд хүн амьдрах газраа өөрөө сонгох эрхтэй гэж заасан байдаг. Гэхдээ эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах эрхтэй гэдэг заалтыг илүүд үзэх нь чухал юм.

-Улаанбаатар хотод 1.4 сая иргэн амьдарч байна. Хотын хамгийн тулгамдсан асуудал нь агаар болон хөрсний бохирдол. Эдгээр хүчин зүйлээс шалтгаалж цэвэр усны нөөц хомсдож эхэллээ. Тиймээс хотод шинээр газар олгож, гэр барьж, утаа нэмж байгаа асуудлыг шийдвэрлэхээр энэ захирамжийг гаргасан. Төр Үндсэн хуульд заасан иргэдийн эрүүл аюулгүй орчинд амьдрах орчныг бүрдүүлж, эрхийг нь эдлүүлэх үүрэгтэй учраас ийм арга хэмжээ авч байгаа юм. Үндсэндээ Улаанбаатар хотод гэр хорооллын суурьшлийн бүсийг нэмэхгүй байх зорилгоор уг шийдвэрийг гаргасан. Тэрчлэн хотод нэмж хүн авах багтаамж, газар ч байхгүй. Хүн амын хязгаарын дээд цэгтээ хүрээд байна.

-Хязгаарлалтын улаан шугамд орсон иргэдийн асуудлыг яаж шийдэх вэ. Ямар гарц дэвшүүлсэн бэ?

-Улаан бүсээс гаднах эко бүсэд амьдрах гэж байгаа иргэдэд ч бид шаардлага тавина. Тэнд амьдрахаар бол газар ухан жорлон барихгүй, яндан тавьж утаа гаргахгүй байх ёстой. Өнөөдрийн байдлаар 210 гаруй мянган өрх утааны эх үүсвэр болоод байгаа улаан бүсэд амьдарч байна. Хязгаарлалтын бүс 35 мянган га газрыг эзэлчихжээ. Тиймээс БОАЖ-ийн сайд Засаг дарга нар хамтран агаарын чанарыг сайжруулах дөрвөн бүсийг тогтоосон. Ингээд хамгийн их бохирдолттой бүсэд түүхий нүүрс түлүүлэхгүй. Засгийн газраас шөнийн тарифийг тэглэсэн. Удахгүй сайжруулсан түлш борлуулах цэгийн тоог нэмнэ. Энэ боломжийг иргэд ашиглах хэрэгтэй. Үгүй бол хотын аль ч хэсэгт очсон их бага хэмжээгээр утаатай байна. Энэ бүс нь сайн, тэр нь муу гэж хэлэхийн аргагүй боллоо.

-Бид Хөгжлийн банктай гэрээ байгуулсан. Эх үүсвэрийг нь бий болгох, яаж урт хугацаанд хамгийн бага зардлаар техникийг нь нийлүүлэх вэ гэдэг шийдлийг эрэлхийлж байна. Жишээлбэл, айл бүр хүйтний улиралд гэр, байшингийн хэмжээнээс хамаарч 700 мянгаас гурван сая хүртэлх үнийн дүнтэй нүүрс хэрэглэдэг. Тэгэхээр иргэдэд утаа гаргахгүй байх шаардлага тавьж, үүнийг хэрэгжүүлэхэд нь дэмжлэг больё гэсэн байр суурьтай байна.

-Сайжруулсан түлшний үйлдвэрүүд дампуурчихсан шүү дээ. Тэгэхээр иргэд хаанаас ямар түлш олох юм бэ. Эргээд л түүхий нүүрсээ шатаах юм биш үү? -Нүүрс хөтөлбөрийн хүрээнд хямд түүхий нүүрс тарааснаас болж сайжруулсан түлшний үйлдвэрүүд дампуурсан. Гэхдээ 10 орчим үйлдвэр бий. Тэд хамтарч ажиллахаа илэрхийлсэн. Түүнчлэн Үндэсний хорооноос сайжруулсан түлш үйлдвэрлэлийг бодлогоор дэмжинэ гэдгээ илэрхийлсэн. Судалгаагаар айл өрхүүд 100 хувь энэ түлшийг хэрэглэвэл утаа 80 орчим хувиар буурах боломжтой юм шүү дээ.

-Улаанбаатарын утааг бууруулахын тулд хотын дарга 2018 оны нэгдүгээр сар хүртэл шилжилт хөдөлгөөнийг зогсоолоо. Энэ шийдвэрийг та дэмжиж байна уу? -Улаанбаатар хотын хүн ам даацаас хэтэрсэн. Усны хангамж, хөрсний бохирдол зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс хэтэрсэн учраас төвлөрлийг сааруулахын тулд шилжилт хөдөлгөөнийг зогсоох захирамж гаргасан байх. Үүнийг хэрэгжүүлэхийн төлөө ажиллах хэрэгтэй. Би хувьдаа хотын даргын шийдвэрийг зөв гэж үзэж байна. Цаашдаа их, дээд сургуулиудыг нүүлгэхээр ярьж байгаа. Яг юунаас эхэлж шийдэх вэ гэдэг талаар ард иргэдийн дунд хэлэлцүүлэг явуулж байж шийднэ. Одоогоор яг ингэж шийднэ гэсэн тодорхой тогтоол гаргаагүй байна.

Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл өчигдрөөс эхлээд агаарын бохирдлыг гамшиг гэж зарлалаа. Иймээс төрийн болон хувийн байгууллагууд бүгд тус бүртээ арга хэмжээ авч, агаарын бохирдлыг бууруулахад хувь нэмрээ оруулах хэрэгтэй.

-Хятадад агаарын бохирдол аюултай түвшинд хүрсэн үед түгшүүрийн дохио дуугаргадаг юм билээ. Манай улсад ийм дохио, сэрэмжлүүлэг өгөх шийдвэр гарсан уу?

-Дэлхийн агаарын бохирдолтой улс орнууд түгшүүрийн дохио дуугаргаж, сэрэмжлүүлэг өгдөг. Гэхдээ манай улсын хувьд түгшүүрийн дохио дуугаргах шийдвэр, тогтоол хараахан гараагүй байна. Нэгэнт Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөл гамшиг гэж үзсэн учраас цаашдаа холбогдох ажлуудыг шат дараатай хийх байх.