5540

Эрийн цээнд хүрсэн “эцэг” хуулийг өөрчилж мэдэх нь

Мэдээ

Үндсэн хуулийн зарим заалт гүйцэтгэх эрх мэдлийг тогтворгүй болгодог

Монголчууд шинэ Үндсэн хуулиа баталсны 25 жилийн ой өнөөдөр тохиож байна. Тус хууль нь засаглалын болон хүний эрхийг хангах үүргээ маш сайн гүйцэтгэж ирсэн гэж судлаачид дүгнэдэг. Өнгөрсөн жилээс эхлэн Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах талаар эрх баригчид хөндөх болсон. УИХ- ын зарим гишүүний хэлснээр хуулийг эхлээд мөрдөж хэвших хэрэгтэй. Харин олон жил мөрдөөд ирэхээр заншил болдог хэмээж байсан. Жишээлбэл, Франц Иргэний хуулиа 1806 онд баталжээ. Үүнээс хойш өөрчлөлт оруулалгүйгээр өдий хүртэл мөрдөж ирсэн тухай ч зарим гишүүн дурдаж байлаа.

Гэтэл манай улс 1992 онд анх Үндсэн хуулиа баталж, үүнээс найман жилийн дараа 2000 онд өөрчлөлт оруулсан байна. Тухайн үед долоон заалтыг өөрчилсөн нь өдгөө буруудсан гэсэн шүүмжлэлд өртөөд байгаа. Шинээр оруулсан долоон заалт гишүүдэд эрх мэдэлд шунах боломжийг олгож, сайдын албыг давхар хаших нөхцөлийг бүрдүүлсэн. Ерөнхий сайдын эрх мэдлийг хязгаарлаж, УИХ- д хэтэрхий эрх мэдэл олгосон заалт болсон тухай зарим судлаач шүүмжиллээ. 

Одоогоор Үндсэн хуулийг өөрчлөх хоёр ч Ажлын хэсэг байгуулаад байна. Тодруулбал, УИХ-ын гишүүн Д.Лүндээжанцангаар ахлуулсан Ажлын хэсгийг МАН-ын бүлэг байгуулсан. Мөн Ерөнхий сайдын захирамжийн дагуу Үндсэн хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах, эсэхийг судлах, санал, дүгнэлт боловсруулах Ажлын хэсэг байгуулаад байна.

Засгийн газрыг амархан огцруулах боломжийг 2000 оны өөрчлөлт бүрдүүлсэн

Их, дээд сургуулийн багш, эрдэмтдээс бүрдсэн Ажлын хэсэг пүрэв гарагт Үндсэн хуулийн өөрчлөлтийн талаар хэлэлцүүлэг хийсэн юм. Тус хэлэлцүүлгийн үеэр МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн багш О.Мөнхсайхан “Ардчилсан нийгмийн гол баталгаа бол Үндсэн хуулиар хүний эрхийг хамгаалахад оршдог. Миний хувьд зарим нэг зүйлийг өөрчлөх шаардлага бий гэж үздэг. Ерөнхий сайд танхимын гишүүдээ бүрдүүлэхийн тулд Ерөнхийлөгчөөр зөвшөөрүүлдэг. Үүнийг өөрчлөх шаардлагатай гэсэн саналтай байгаа. Түүнчлэн УИХ-ын гишүүн, сайдын албыг давхар хашдаг болгосон нь сөрөг заалт. Ийм байдлаас болоод гүйцэтгэх эрх мэдэл тогтворгүй байна. Нөгөөтэйгүүр, Засгийн газрыг маш амархан огцруулах боломж бүрдүүлсэн нь 2000 онд оруулсан өөрчлөлтийн сул тал. Би 20 улсын хуулийг харьцуулж судалсан. 18 улсынх нь танхимын гишүүдээ Ерөнхий сайд нь өөрөө сонгодог юм билээ.

Манай улсын Ерөнхий сайдын бүрэн эрхийн хугацаа арай бага байна. Гэтэл Германых 8.1 жил, Английнх 5.6 жил, Ирландынх зургаан жил байх жишээтэй. Иймд үүн дээр нэмэлт, өөрчлөлт оруулахтай санал нэгдэж байгаа. Гэхдээ Үндсэн хуулийн хүний эрхийн хэсэг заримдаа мөрдөгддөггүй. Хотын удирдлагууд иргэдийн газрыг булаах үзэгдэл гардаг” гэлээ.

Эрдэмтэн, судлаачдаас бүрдсэн Ажлын хэсгийнхэн Үндсэн хуулийн нэмэлт, өөрчлөлтийн талаар хэдэн удаа цуврал уулзалт хэлэлцүүлэг хийхээр төлөвлөжээ. Уг Ажлын хэсгийнхний хоёр дахь удаагийн уулзалт, хэлэлцүүлэг гуравдугаар сард болох юм байна. Үүний дараа хөдөө орон нутгаар явж мөн хэлэлцүүлэг өрнүүлнэ. Ингээд нэгдсэн санал дүгнэлт гаргасны дараа УИХ- ын гишүүдээс бүрдсэн Ажлын хэсгийнхэнтэй уулзана гэдгээ дуулгаж байв.

Байр суурь:

А.Эрдэнэцогт: Парламентын засаглалаа бэхжүүлэх ёстой


МУИС-ийн Хууль зүйн сургуулийн Нийтийн эрх зүйн тэнхимийн профессор А.Эрдэнэцогттой уулзаж, Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах, эсэх талаар ямар байр суурьтай байгааг нь тодрууллаа.

-Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлага бий юу?
-Аливаа улс орон Үндсэн хуульдаа 15-20 жилд тодорхой өөрчлөлт оруулдаг гэсэн судалгаа бий. Манай улс 1992 онд Үндсэн хуулиа баталснаас хойш нийгэм, эдийн засгийн байдалд маш их өөрчлөлт гарлаа. Хүмүүсийн сэтгэлгээ, зан төлөв ч өөрчлөгдөөд байна. Мөн төрийн байгууллагууд үйл ажиллагааны явцдаа асар их туршлага хуримтлуулсан. Нөгөөтэйгүүр тодорхой асуудал хуримтлагдаад байна. Өнгөрсөн хугацаанд Үндсэн хууль үүргээ маш сайн гүйцэтгэж ирсэн. Парламентын засаглалыг хөгжүүлэх явцад өнөөдрийг хүртэл шийдвэрлэж чадаагүй зүйл бий. Судлаачид, эрдэмтэд өөр өөрийн өнцгөөс байр сууриа илэрхийлдэг. Зарим нь Үндсэн хуулиа мөрдөөгүйгээс өнөөдрийн засаглалын хямралд хүрч, эрх мэдлийн давхцал үүссэн гэх нь ч байна.

-Хариуцлагын тогтолцоогүй болсон гэж зарим судлаач шүүмжилдэг. Энэ талаар та юу хэлэх вэ?
-Төрийн дээд эрх мэдлийн байгууллагын хариуцлага суларсан гэж хоёр талцсан байдалтай байгаа. Тэгэхээр судлаачид Үндсэн хуульд тодорхой өөрчлөлт оруулах хэрэгтэй юм байна. Ингэхгүй бол Ерөнхийлөгч, УИХ, Засгийн газар гэсэн институцийн уялдаа холбоо алга. Хариуцлагаа нэгэн рүүгээ түлхдэг болсон. Тиймээс Үндсэн хуульд өөрчлөлт оруулах ёстой гэдэгт санал нэгдсэн гэж ойлгож байгаа. Би судлаачийн хувьд төрийн тогтолцоо тэр дундаа парламентын засгийг гүнзгийрүүлэхэд чиглэсэн өөрчлөлт оруулах ёстой гэж үзэж байна. 1992 онд манай улс парламентын засаглалыг сонгосон. Үүнийгээ л бэхжүүлэх ёстой. Гүйцэтгэх эрх мэдлийн чиг үүрэг тарсан байдалтай байна. УИХ зарим чиг үүргийг Ерөнхийлөгчид олгосон. Хэн нь илүү эрхтэй вэ гэдэг уралдаан болоод байдаг. Энэ эрх мэдлийн хуваарилалтыг тодорхой болгох ёстой.

Парламентын засаглалтай оронд Ерөнхий сайд давуу эрх мэдэл эдэлдэг. Гэвч манайх парламентын засаглалыг сонгосон хэрнээ Ерөнхий сайдынхаа эрх мэдлийн талаар Үндсэн хуульд гүйцэт суулгаж өгч чадаагүй. Үндсэн хуульд төрийн эрх барих дээд байгууллага нь УИХ байна гэж заасан. Тиймээс шүүх болон гүйцэтгэх эрх мэдлийн дээр УИХ суучихаад байна. Гэтэл УИХ бол хууль тогтоох байгууллага учраас эрх мэдэл хуваарилах зарчимтайгаа таарахгүй байгаа. Энэ гурав харилцан бие биендээ хяналт тавих ёстой гэсэн сонгодог онол бий.

-Дордуулсан долоон өөрчлөлтийг хасах хэрэгтэй гэж үзээд байгаа. Үүнтэй та санал нийлэх үү?
-Бүгд муу байгаагүй. Зарим заалтынх нь хэмжээ хязгаарыг хэтрүүлсэн. УИХ-ын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн байж болдог заалт оруулсан нь том алдаа. Эрх мэдлийг гүйцэт хуваарилаагүй байж ийм өөрчлөлт оруулсан нь өнгөрсөн жилүүдэд байдлыг улам дордуулсан. Парламентын засаглалтай оронд төсвийн бүрэн эрх Ерөнхий сайдын мэдэлд байдаг. Гэтэл манайх УИХ-аар оруулаад, тойрог руу хөрөнгө татаад 180 градус эргүүлдэг. Ийм байдлаас болоод Үндсэн хууль үүргээ гүйцэтгэж чадахгүй болох нөхцөл бүрэлдсэн. Тэгэхээр бүх нийтээрээ сайн хэлэлцэж оновчтой өөрчлөлт оруулах ёстой.


САНАЛ БОЛГОХ
Та утсандаа UB Info апп суулгаад мэдээгээ утаснаасаа уншаарай
Засгийн газрын мэдээ