Өрсөлдөх чадварыг нэмэх ложистикийн төвтэй болно

Европ-Азийг холбосон хамгийн хямд өртөгтэй, хамгийн дөт ачаа тээврийн замтай болох том амбиц манай улсад бий. Монгол Улс газар зүйн байрлалын хувьд хоёр тивийг холбох хамгийн ойр зам болдог. ОХУ-ыг БНХАУ-тай холбодог манай төмөр замын урт 1110 км бөгөөд энэ нь Казахстаны коридороос 513 км, Манжуурынхаас 748 км-ээр богино. Гэвч бид газар зүйн байрлалын энэ давуу талаа бүрэн ашиглаж чаддаггүй. Бусад орны Европ-Азийг холбосон коридоруудтай харьцуулахад өртөг өндөр, өргөн болон нарийн царигийн зөрүүнээс болж хугацаа их алддаг. Хятадын нарийн царигтай замаар ирсэн ачааг вагоноос буулгаж өргөн царигтай зам дээрх вагонд эсвэл автомашинд ачихад багагүй хүлээлт, чирэгдэл үүсдэг байдал олон жил үргэлжиллээ. Мөн бичиг баримт бүрдүүлэлт удаан, ачаа шилжүүлэн зөөх терминал нь ачааллаа дийлдэггүй зэрэг олон шалтгааны улмаас тив хоорондын ачаа тээврийн урсгалын тун бага хэсгийг манай улс татаж байна. Харин эдгээр бэрхшээлийн олонхыг нь нэгэн зэрэг шийдэж, Монголын эдийн засгийн коридорын өрсөлдөх чадварыг нэлээн хэдэн шат урагш ахиулах бүтээн байгуулалт Дорноговь аймгийн Замын-Үүд суманд өрнөж буйтай танилцлаа.

БНХАУ-ын Эрээн хоттой хиллэдэг Замын-Үүд суманд 71.6 сая ам.долларын өртөг бүхий ложистикийн цогцолбор төв “Бүс нутгийн ложистикийн төвийг хөгжүүлэх төсөл”-ийн хүрээнд тун удахгүй ашиглалтад орохоор зэхэж байна. Уг төслийг Азийн хөгжлийн банкны 40 сая ам.долларын хөнгөлөлттэй зээл, таван сая ам.долларын буцалтгүй тусламжаар санхүүжүүлсэн. Харин улсын төсвөөс үлдсэн 26.6 сая ам.долларыг нь гаргажээ. Ийнхүү өндөр өртөгтэй ложистикийн төв барих болсон нь дээр дурдсан бэрхшээлүүдийг арилгаж, улс хоорондын ачаа тээврийн хэмжээг нэмэгдүүлэх зорилготой. БНХАУ, Монгол Улс хоорондын гадаад худалдаа өнгөрсөн онд 6.5 тэрбум ам.доллараар хэмжигдсэн. Харин 2020 он гэхэд 10 тэрбум ам.долларт хүргэхээр Засгийн газрууд зорьж буй. Ер нь манай улсын хилээр орж, гарах ачаа тээврийн урсгал хоёр жилийн дараа гэхэд 90 хувиар өсөх тооцоо гарсан. Тиймээс ачааг түргэн шуурхай зөөж, шилжүүлэх зайлшгүй шаардлага тулгараад байгаа юм. Замын-Үүд сумаас зургаан км зайд улбар шар өнгийн хоёр том багана харагдана. Энэ бол ложистикийн төвийн 50 метр урттай бараа зөөх кран буюу өргүүр. Уг өргүүр алслагдмал сумын хамгийн өндөр байгууламж нь болж байна. 128 га талбайд инженерийн шугам сүлжээг бүрэн шийдсэн бөгөөд захиргааны байр, засварын төв, уурын зуухны барилга, насосны байр, гаалийн түр агуулах, газар доорх усны нөөц савтай. Мөн цогцолбороос гадна ирээдүйд энэ хавьд баригдах үйлдвэр,байгууламжийн хэрэгцээг тооцсон дэд станц ашиглалтад орсон. Сүүлийн үеийн технологи бүхий бие даасан цэвэрлэх байгууламжийг ч шийджээ.

Олон тэрбум төгрөгийн өртөгтэй энэ нүсэр байгууламжийн гол цөм нь дээр дурдсан хоёр улбар шар өнгийн өргөгч кран. Одоо ашиглаж буй хоёр терминалд ачааг зөөхдөө эхлээд нарийн царигтай замаар ирсэн вагоноос чингэлгийг талбайд буулгана. Дараа нь ахин зөөж өргөн царигтай вагонд ачдаг зэргээр дамжлага ихтэй. Чингэлгийг өргөж буй төхөөрөмж нь дизель түлшээр ажилладаг тул зардал нь ч хямд бус. Харин шинэ төвийн ачаа шилжүүлэн зөөх кран энэ олон дамжлагыг ганцхан үйлдэл болгосон. Нарийн болон өргөн царигтай замыг зэрэгцүүлэн барьсан учраас чингэлгийг нэг замаас нөгөө рүү кранаар нэг удаа л өргөөд буулгана гэсэн үг. Мөн цахилгаанаар ажилладаг тул энэ үйлдэлд дөнгөж 50 цент зарцуулдаг юм байна. Харин одоогийн “МЧ-1”, “МЧ-2” шилжүүлэн ачих төвд нэг чингэлэг зөөхөд 3-4 ам.доллар зарцуулж байгаа аж. Түүнчлэн шинэ төвийн ачаа шилжүүлэх хэсэг нь хоёр захаараа хүнд даацын автозамтай. Вагонд ачсан чингэлгийг кранаар өргөөд автомашинд шилжүүлэн ачдаг. Нэг кран нь дангаараа 50 тонн хүртэлх ачааг өргөх хүчин чадалтай бөгөөд даац нь үүнээс их байвал хоёр кранаар зэрэг өргөх боломжтой гэдгийг инженерүүд тайлбарлаж байлаа. Мөн одоогийн ачааны терминалуудад 24 вагон байрлах талбайтай. Ачаалал ихтэй үед жолооч нар халуун наранд үйлчилгээний төвөөс хол эл хуль газарт удаан хугацаанд ээлжээ хүлээх нь бий. Тиймээс 60 вагон байрлах боломжтой, үйлчилгээний газрууд бүхий ложистикийн төв ашиглалтад орвол жолооч нарын ая тухыг хангахаар тооцжээ.

Шинэ ложистикийн төвийн хоёр дахь том амжилт бол замын байгууламж. Өмнө нь ачааны машинууд терминал руу явахдаа төмөр замаар дайрч гардаг байсан тул цөөнгүй осол гарч байжээ. Харин автомашины зам төмөр замтай огтлолцдог хэсэгт хүнд даацын 19 у/м төмөр бетон гүүр барьсаар аюулгүй байдал сайжирсан байна. БНХАУ-ын хилээс манай улс руу үргэлжлүүлэн барьсан нарийн царигтай төмөр замыг ложистикийн төв хүртэлх 6.5 км зайд нөхөж барьсан. Харин дотоодын өргөн царигтай замыг үүнтэй холбохын тулд 5.5 км-т шинээр барьжээ. Ингэхдээ Монголд анх удаа бетонон дэртэй суман шилжүүлгийг тусгайлан захиалж хийлгэсэн гэдгийг талбайн ажилчид сонирхууллаа. Энэ нь бетон дэрээс дөрөв дахин их урт буюу 60 жилийн настай. Ер нь уг барилгад ашиглаж буй бүхий л материалыг өөрсдийн талбайд барьсан лабораторид туршиж, шинжилдэг аж. Төслийн бүтээн байгуулалтад ашиглаж буй арматур, хөрс, бетон, цементийн чанарыг сүүлийн үеийн багажаар туршиж буйгаа танилцууллаа. Тухайлбал, арматурын багц бүрийг туршиж, тасралтын хязгаарыг нь тогтоодог. Мөн бетон хавтангуудыг таван паскалын хүчтэй даралтаар шалгаж, бяцарч байвал ашигладаггүй юм байна. Ингэснээр дараа дараагийн бүтээн байгуулалтад чанарын жишиг тогтооно гэж тайлбарлав.

Азийн хөгжлийн банкны Монгол дахь суурин төлөөлөгч Ёланда Фернандез “2020 онд ачаа тээврийн урсгал нэмэгдэхэд одоогийн “МЧ-1”, “МЧ-2” терминалууд ачааллаа дийлэхгүй. Ложистикийн төвийн төслийн ажилд хөрөнгө оруулагчийн зүгээс сэтгэл хангалуун байна. Үүнтэй зэрэгцээд боомтын нэвтрүүлэх чадварыг сайжруулах төсөл хэрэгжиж байгаа. Ингэснээр Монгол Улс болон БНХАУ хоорондын худалдааг хөнгөвчлөх, шуурхай болгоход ач холбогдолтой” гэв. Ийнхүү 2010 онд зураг төслийг нь хийж, найман жил үргэлжилсэн том бүтээн байгуулалтын ажил шувтарч байна. Одоогоор цогцолборын барилгын ажил 85 хувьтай байгаа бөгөөд ирэх наймдугаар сар гэхэд улсын комисст хүлээлгэж өгнө гэдгийг тус төслийн зохицуулагч Д.Энхбаатар хэллээ. Тэрбээр “Ложистикийн төвийн барилгынажил ерөнхийдөө дууссан. Байгууламжуудын дотоод засал, тохижилт болон тоног, төхөөрөмжүүдээ суурилуулах ажил л үлдсэн” гэв. Ложистикийн төвийн ашиглалт, татвар хураамжийн хэмжээг бүрэн ашиглалтад орсны дараа Засгийн газар шийдэх юм байна. Замын-Үүд сумын иргэдийн олонх нь хилийн зурвас дээр хоол хүнс, бараа зардаг эсвэл зорчигчдод унаагаар үйлчилдэг. Төмөр зам болон төрийн байгууллага, цөөн хэдэн үйлчилгээний газраар байнгын ажлын байр нь хязгаарлагддаг. Хэрэв энэ цогцолбор ашиглалтад орвол 170-200 тогтмол ажлын байр нэмэгдэх юм. Мөн тээврийн зардал буурснаар бараа, бүтээгдэхүүний үнэ хямдрах боломжтой. Хамгийн гол нь шинэ ложистикийн төв ашиглалтад орсноор манай улсын эдийн засгийн коридорын өрсөлдөх чадвар хэд дахин өсөхөөр байна.