Pасист, фашист, харгис Европыг нөмрөх ариун дайныг номлогч

Туркийн Ерөнхийлөгч Режеп Тайип Эрдоганыг яг ингэж нэрлэсэн нийтлэл сайтуудад олонтаа тааралдана. Берлин- Анкарагийн хооронд улс төрийн харилцаа эрс хурцадлаа. ХБНГУ- ын нутаг дэвсгэрт түрэгүүддээ улс төрийн ухуулга хийхээр хоёр улстөрч очих гэснийг нь Германы эрх баригчид зөвшөөрсөнгүй, тэгснийг нь Эрдоган нацистуудын бодлоготой харьцуулан хараалын үгсээ урсгажээ.

Р.Т.Эрдоганы Ерөнхийлөгчийнх нь эрх мэдлийг өргөжүүлэх асуудлаар санал асуулга явуулахад Герман дахь түрэгүүд чухал нөөлөг болох ёстой байж. Тэрийг нь эс зөвшөөрсний төлөө Европ тэр чигээрээ фашист, харгисаараа дуудуулжээ. Түүний цогтой үгс:

Энэ Европ гэж дэлхийн II дайны өмнөхтэйгээ яг адилхан: арьсны үзэлт, фашист, харгис, лалын эсрэг, Туркийн эсрэг Европ болжээ.

Референдум хийснээрээ бид Европт зохих хариуг нь барина. Европын холбооны эрх баригчид Туркийг Европын холбоонд элсэхэд ямар ч саад хийж чадахгүй.

Европын нэг ч улстөрчийг Туркэд нэвтрүүлэхгүй.

Эрдоганы өнгөн дээр Турк гэж энэ их улс юм юм л үзлээ. Үзэх ч болно. Соёлжиж гэгээрсэн, европжсон, лалжаагүй, шашинжаагүй улс орныг исламист нөхөр толгойлбол юу болдог гашуун сургамжийн орчин цагийн сонгодог жишээ нь өнөөгийн Турк болчихоод зовиурт олон жилийг ардаа үдэж байна. «Европжсон» гэдгийг би өөрийн сууж байсан Египет, Арабын бусад улс орноор жишээлэн ярьж байгаа хэрэг.

Соёлжиж гэгээрсэн Евразийн цорын ганц их хот-Истанбулд төрж өссөн, нэг удаа өөрийнх нь ам халж ярьснаар өвөг дээдэс нь Гүржийн Батуми хотоос Турк рүү дүрвэж очсон ажар угсаа гарвалтай, Истанбулдаа Мармарын их сургуулиас иргэний гайгүй боловсрол олж авсан энэхүү Эрдоган яаж яваад исламист болж, ямар хэрэг мандуулаад өдий хүрсэн нь маш сонин түүх юм. Намтар судлаачдын хувьд бол олон жил, олон талаас нь мөлжих мөлжүүртэй яс л гэсэн үг.

Эрдоганы исламист үзэл санааны галыг өрдөгч нь Шадар сайд, Ерөнхий сайд асан Нежметтин Эрбакан гэгч байсан болж таардаг. Тэрээр орчин үеийн Туркэд (Ататюркээс хойш) улс төрийн исламын үзэл суртлыг үндэслэгч ба номлогч, 1980-1987 онд улс төрийн эрхээ хасуулагч, 1987 онд лалын шашны намаа буй болгогч, 1995 онд лалын нам нь сонгуульд ялаад 1996 онд Ерөнхий сайд болсон, “Лалын 8” (D-8) гэх олон улсын эвслийг санаачлагч, ийм л намтартай нэгэн байв. Аргаа барсан Туркийн цэргийнхэн, шашинжаагүй хүчнийхэн тэр нөхрийг ганц жил Засгийн газар толгойлуулаад цэргийн эргэлтээр 1997 онд авч хаясан ба 1998 онд улс төрийн эрхийг нь таван жилээр хориглож, хожим 2004 онд залилангийнх хэргийн төлөө таван жилийн ял сонсгож байсан түүх хуучраагүй. Ийм нэгэн үл бүтэх нөхрийн үнэнч шавь Эрдоган улс төрийн тавцанд мэндэлж, өсөж дэвжиж, өнөө хүрчээ.

Сайн багшийн нөмөр нөөлгөөр Шударга ёс, хөгжлийн нам гэдгээ байгуулалцаж, Эрдоган ямар азаар юм бүү мэд, 1994 онд Истанбул хотын дарга болжээ. Лалын коалиц гэдэгт намаа оролцуулан байж ялсан нь тэр байсан ба цэргийнхэн намыг нь хориглож, Эрдоганыг лалын экстремист үзэл бодлынх нь төлөө, үндэсний хагарлыг номлосных нь төлөө ял сонсгон гянданд хорьжээ. Гянданд дөрвөн сар суусан тэрбээр 2001 онд Шударга ёс, хөгжлийн намаа дахин сэргээн байгуулж, 2002 оны сонгуульд ялуулжээ. Нам нь ялсан ч шүүхийн шийдвэр хүчинтэй тул тэрбээр засаг толгойлж чадаагүй. Гэхдээ гадагшаа зөв тоглолт хийж нэр нүүрээ сэргээж чадсан аж.

Хэдийгээр нам нь лалын шашны үнэт зүйлсийг тулгуур болгоно гэсэн ч Эрдоган АНУ- ын талыг тууштай баримтлагч болж хувирчээ. Ирак дахь АНУ тэргүүтэй эвслийн цэргийн ажиллагааг дэмжигч боллоо. Курдүүд аж төрдөг Умард Иракаас цэргээ гаргахыг дэмжлээ. Европын холбоонд Туркийг элсүүлнэ хэмээн Эрдоган ярьдаг, ухуулдаг боллоо. Өрнөд ба исламын ертөнцийн өвөр хоорондын зөрчлийг намжаах зорилго бүхий “Иргэншлийн Альянс” хэмээх санаачилгыг Эрдоган уухайлан дэмжлээ. Энэ чухал санаачилгыг 2005 онд Испанийн Ерөнхий сайд Хосе Луис Родригес Сапатеро дэвшүүлсэн ба үнэ цэнээ одоо ч алдаагүй байгаа.

Гэтэл Эрдоганы исламист хэнээ үе үе цухалзан, өөрийг нь ба Турк орныг эргүүтүүлж эхэллээ. 2009 онд Давост бүх дэлхийн эдийн засгийн форумд оролцохдоо тэрбээр Израилийн Ерөнхийлөгч Шимон Перес рүү хэлэх хэлэхгүйгээр дайрлаа. Бүр хадуураад 2009 онд G-8-ын дээд түвшний уулзалтад уригдахдаа Шинжааны уйгуруудын төлөө Хятадын эсрэг лут зэмлэл тавилаа. Өрөмч хотод уйгурын салан тусгаарлагчдын жагсаалыг хөөн тараасныг «Уйгуруудын эсрэг геноцид үйлдлээ» хэмээн шууд яллажээ.

Турк дэх шударга сонгуулиар Эрдоган тэргүүтэй исламистууд гараад ирэхэд европчууд гайхаж цочирдоогүй. Тэд гарч ирээд эхлээд цэргийнхнээ мухарлаж авсан. Янычарын удам–олон сайхан генералуудыг шоронгийн хаалга татуулсан. Цэргийнхэн гэдэг нь өнөөгийн Египет шиг нийгмийн локомотив байж ирсэн, шашинжихгүй хөгжих талд цэргийн дээд эрхтнүүд нь зогсдог. Шударга ёс, хөгжлийн нам засгийн эрх аваад, исламист суртлаа түр азнаж, консерватизм, Туркийн үнэт зүйлс гэдгийг хэсэг номлосон. Өрнөдөд байх мөртлөө дорно зүг рүү тэлэх гадаад бодлогоо зарласан. Үндсэн хуульд реформ хийх замаар шашинжихгүй хөгжих талынхныг аажмаар шахаж, хэд хэдэн их сургуулийн ректорууд, цэргийн дээд цолтнуудыг илээр шүүж, шашинжихгүй хөгжих талынхны зүрхийг үхүүлсэн ба шинэ Үндсэн хууль 2013 онд баталснаар Эрдоган хязгааргүй их эрх мэдэлтэй болж авсан.

Эрдоганы хэнээ үе үе цухалзаж, өөрийг нь ба Турк орныг эргүүтүүлж эхэллээ