Монголбанкны ерөнхийлөгч Н.Баяртсайхантай ОУВС-гийн “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр” болон эдийн засгийн дунд хугацааны төлөвийн талаар ярилцлаа. Мөнгөний бодлогын зөвлөл энэ сард хуралдаж, бодлогын хүүг хэвээр хадгалах шийдвэр гаргасан. УИХ-ын хаврын чуулганаар 2017 оны нэгдсэн төсвийн тодотгол, ОУВС-гийн захирлуудын зөвлөлөөр дээрх хөтөлбөрийг хэлэлцсэний дараа мөнгөний бодлогын төлөвийг цаашид өөрчлөх, эсэхийг эргэн харах нөхцөл бүрдэнэ гэж тус зөвлөл үзэж буй. Энэ цаг үед төв банкны ерөнхийлөгч өөрийн байр сууриа илэрхийллээ.
-Олон улсын валютын сан (ОУВС)-гийн гурван жилийн хугацаатай хэрэгжих “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”-т хамрагдах болсон шалтгааныг та хэрхэн тайлбарлах вэ?
-Өнгөрсөн хугацаанд хэрэгжүүлсэн макро эдийн засгийн оновчгүй бодлого, ялангуяа төсөв, мөнгөний бодлогын сахилга бат алдагдсан, засаглалын сул тал, эдийн засгийн гадаад орчин таагүй буюу түүхий эдийн үнэ буурсан зэргээс шалтгаалаад манай улсын өрийн тогтвортой байдал алдагдаж, төсөв, төлбөрийн тэнцлийн хүндрэлд орсон. Энэ хүндрэл даамжирсаар Монгол Улс төсвийн алдагдал, гадаад өр төлбөрөө төлөх эх үүсвэрийн дутагдалд ороод байна. Тиймээс үүсээд буй нөхцөл байдлыг арилгах, эдийн засгийг тогтворжуулах зорилгоор Засгийн газар ОУВС- д “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”-ийг Монгол Улсад хэрэгжүүлэх хэлэлцээрийг эхлүүлэх хүсэлт тавьсан. Ингээд бид зургаан сар гаруй хугацаанд хэлэлцээр хийж, өнгөрсөн хоёрдугаар сарын 19-ний өдөр ОУВС-тай Ажлын хэсгийн түвшинд хөтөлбөр хэрэгжүүлэх тохиролцоонд хүрээд байна.
-Хөтөлбөр хэрэгжсэнээр дотоодын эдийн засагт ямар эерэг өөрчлөлт, үр дүн гарахаар байгаа вэ?
-Хөтөлбөрийн хүрээнд бид төсөв, мөнгө, санхүүгийн салбар болон эдийн засгийн өрсөлдөх чадвар, төрөлжилтийг дэмжих үндсэн дөрвөн чиглэлээр бодлогын арга хэмжээ авч хэрэгжүүлнэ. Үүний үр дүнд төсвийн алдагдал буурч, өрийн тогтвортой байдал хангагдах юм. Мөн санхүүгийн салбарын эрсдэл даах чадвар сайжирч, улмаар эдийн засаг цаашид тогтвортой өсөх орчин нөхцөл бүрдэнэ. Энэхүү бодлогын цогц арга хэмжээнд дэмжлэг болгож олон улсын санхүүгийн байгууллагууд, хандивлагч орнуудаас манай улсад 5.5 тэрбум ам.доллартай тэнцэх хэмжээний санхүүжилтийг хөнгөлөлттэй, урт хугацааны зээл хэлбэрээр олгоно. Хөтөлбөрийн бодит үр дүн 2018 оноос эхлэн гарна.
-Тухайлбал, эдийн засаг жилд хэдэн хувиар тогтвортой өсөх боломжтой вэ?
-Бидний ОУВС-тай хамтарч хийсэн төсөөллөөр эдийн засгийн өсөлт 2018 онд 1.8 хувь, 2019 онд 8.1 хувьд хүрч өсөхөөр байгаа. Төсвийн алдагдал энэ онд дотоодын нийт бүтээгдэхүүн (ДНБ)-ий 9.4 хувь, ирэх онд 7.3 хувьд, 2019 онд 4.9 хувьд болж буурахаар байгаа. Мөн гадаад валютын нөөц 2019 он гэхэд импортын 6.1 сарын хэрэгцээг хангах буюу 3.5 тэрбум ам.долларт хүрч нэмэгдэх, зээлийн өсөлт ирэх хоёр жилд 10-11.3 хувьд хүрч өсөх эерэг үр дүн харагдах юм.
-Төсвийн алдагдал жил ирэх тусам багасах нь өрийн дарамт буурна гэсэн үг. Хөтөлбөрийн хугацаанд Монголбанк мөнгөний хатуу бодлого хэрэгжүүлнэ гэж зарим эдийн засагч үзэж байна. Энэ хэр үндэслэлтэй бол?
-Хөтөлбөрт хамрагдсанаар Монголбанк мөнгөний хатуу бодлого хэрэгжүүлнэ гэж ойлгож болохгүй. Бид ОУВС-тай мөнгөний оновчтой бодлого хэрэгжүүлэхээр тохиролцсон байгаа. Ингэхдээ хувийн хэвшил, бизнесийн орчныг дэмжсэн, төсвийн бодлоготой уялдаатай арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ. Өөрөөр хэлбэл бидэнд бодлогын орон зай гарвал бодит эдийн засгаа дэмжих зорилгоор мөнгөний бодлогыг зөөллөх буюу хүүг бууруулах арга хэмжээ авна. Үүнийг энэ сарын 17-ны өдөр хуралдсан Мөнгөний бодлогын зөвлөлөөс гаргасан мэдэгдлээс харж болно
-Та мөнгөний оновчтой бодлого баримтална гэлээ. Гэтэл Монголбанкны Мөнгөний бодлогын зөвлөлөөс бодлогын хүүг өөрчлөхгүй байхаар шийдвэр гарсан. Ямар шалтгаан, үндэслэлээр бодлогын хүүнд өөрчлөлт оруулаагүй юм бэ?
-Монголбанкны Мөнгөний бодлогын зөвлөлөөр бид бодлогын хүүг бууруулах эсэх талаар хэлэлцэж, хүүг хэвээр хадгалах шийдвэр гаргалаа. Эдийн засагт бодлогын хүүг бууруулах үндэслэл инфляцийн төлөв байдал, эдийн засгийн өсөлт сул байгаа зэргийг харгалзан үзсэн бол байсан. Гэвч эдийн засгийн гадаад орчны тодорхой бус байдал буурах, УИХ-аар 2017 оны төсвийн тодотгол, ОУВС- гийн захирлуудын зөвлөлөөр хөтөлбөрийг хэлэлцэх хүртэл хугацаанд бодлогын хүүг хэвээр хадгалахаар шийдсэн. Эдийн засгийн гадаад орчны тодорхойгүй байдал гэдэгт түүхий эдийн үнэ, эрэлтийг авч үзэж байгаа юм. Манай улсын экспортын голлох бүтээгдэхүүн зэс, нүүрсний үнэ 2016 оны сүүлийн хагаст дэлхийн зах зээлд өсөж, үүнтэй зэрэгцээд валютын орох урсгал нэмэгдсэн. Энэ нь валютын нөөц, төгрөгийн ам.доллартай харьцах ханшид эерэг нөлөө үзүүлсэн. Гэвч уг үнийн өсөлт нь БНХАУ, АНУ-ын Засгийн газар, төв банкнаас хэрэгжүүлж буй бодлогын нөлөөгөөр хадгалагдах эсэх нь тодорхойгүй байна. Дотоод орчин талаасаа мөнгөний бодлогын зөвлөлийн гишүүдийн олонх УИХ-аар хэлэлцэгдэх төсвийн тодотгол, ОУВС-гийн Захирлуудын зөвлөлийн хурлын шийдвэрийг харгалзан үзэж бодлогын шийдвэр гаргах нь зүйтэй гэж үзлээ.
-Мөнгөний бодлогоос гадна хөтөлбөрийн хүрээнд Монголбанктай холбоотой ямар арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхээр заасан бэ?
-Хөтөлбөрийн хүрээнд хийгдэх гол ажлуудын нэг бол банкны салбарт хөрөнгийн чанарын үнэлгээг олон улсад нэр хүнд бүхий байгууллагаар хийлгүүлэх юм. Энэ нь эрүүл, зохистой засаглалтай, олон улсад хүлээн зөвшөөрөгдөхүйц банкны салбартай болоход чиглэгдсэн ажил. Түүнчлэн төв банкны засаглалыг сайжруулах, хараат бус байдлыг хангах хууль, эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх талаар хөтөлбөрт тусгагдсан байгаа. Уг ажлыг би Монголбанкны Ерөнхийлөгч болсон цагаасаа хийнэ гэдгээ мэдэгдээд байсан. Төв банкны засаглалыг сайжруулах нь эдийн засгийн тогтвортой хөгжлийг хангахад чухал ач холбогдолтой.
-Та 2018 оноос Монгол Улс өсөлт, хөгжлийнхөө замд орно гэж хэлж байсан. Энэ нөхцөл байдал биелэлээ олно гэдэг таны байр суурь хэвээр байгаа юу?
-Эдийн засгийн дунд хугацааны төлөвийг эерэгээр харж байгаа. Тиймээс өмнө нь илэрхийлж байсан миний байр суурь өөрчлөгдөөгүй. Ингэж үзэх дөрвөн үндсэн шалтгаан байгаа юм. Өөрөөр хэлбэл, бид 2017 онд дөрвөн том сорилтыг шийдвэрлэж чадсан гэж үзэж байна.Түүний нэг нь, Хөгжлийн банкны өмнөх хуульд тэдний үйл ажиллагаанд тавих мэргэжлийн хяналтыг зохицуулах, банкны нөөц сан, эрсдэлийн сангийн зохицуулалтуудыг хийх, хараат бус бие даасан байдлыг хангах, засаглалын тогтолцоог бэхжүүлэх асуудлуудыг сайжруулах шаардлагатай байсан. Дээрх зохицуулалтуудыг хийсэн Хөгжлийн банкны тухай шинэчилсэн хуулийн төслийг 2017 оны хоёрдугаар сарын 10-ны өдөр УИХ-аас баталсан. Хөгжлийн банкны хууль, эрх зүйн шинэчлэл нь хөрөнгө оруулагчдын итгэх итгэлийг нэмэгдүүлж, зээлжих зэрэглэл болон гадаад орчны эерэг нөлөө үзүүлнэ гэж харж байна.
-Хоёр дахь сорилт нь юу байв?
-Хоёрдугаарт, бид гадаад өрийн дарамтыг хөнгөвчлөхөөр чармайж байна. Өөрөөр хэлбэл, энэ сард төлөгдөх Хөгжлийн банкны 580 сая ам.долларын бондыг Засгийн газрын бондоор солих саналыг анхны хөрөнгө оруулагч нарт тавьж, долоон жилийн хугацаатай 600 сая ам.долларын “Хуралдай” бондыг амжилттай гаргасан. Онцолж хэлэхэд, бондыг солих ажлын хүрээнд нэмж 125 сая ам.долларын бондыг шинээр гаргахаар зарлахад худалдан авах хүсэлтийн хэмжээ 3.3 тэрбум ам.долларт хүрсэн. Энэ нь хөрөнгө оруулагчдын бидэнд итгэх итгэл, Монгол Улсын дунд хугацааны эдийн засгийн төлөвийг эерэгээр харж буйг илтгэж байгаа юм.
Эдийн засгийн дунд хугацааны төлөвийг эерэгээр харж байна
-Гурав дахь нь Хятадын Ардын банктай байгуулсан своп хэлцэл үү?
-Тийм ээ. Монголбанк Хятадын Ардын банк хооронд нэлээд хэдэн сарын хугацаанд үргэлжилсэн хэлэлцээрийн үр дүнд своп хэлцлийн хугацааг гурван жилийн хугацаатай буюу 2020 он хүртэл сунгахаар тохиролцлоо. Түүнчлэн своп хэлцлийн хэмжээг нэмэгдүүлэх боломж ч байгаа. Дөрөвдүгээрт, 2018 оны нэгдүгээр сард төлөгдөх 500 сая ам.доллар, зургадугаар сард төлөгдөх 160 сая ам.долларын Засгийн газрын бондын төлбөрийг төлөх асуудлыг ОУВС-гийн “Өргөтгөсөн санхүүжилтийн хөтөлбөр”-ийн хүрээнд шийдвэрлэх боломжтой болсон.
-Манай улс эдийн засаг өндөр өсөлттэй жилүүдэд үсрэнгүй хөгжлийн замдаа орлоо гэж бид ярьдаг байсан. Гэвч хоёр ч удаа эдийн засгийн хүндрэл, уналтад ороод байна. Цаашид энэ байдал давтагдсаар байх уу?
-Та маш чухал асуудлыг хөндөж байна.Таны хэлж буй хугацаанд Монгол Улсад уул уурхайн салбарын экспортын орлогоос хамаарсан төсөв, мөнгөний мөчлөг дагасан бодлого явж ирсэн. Энгийнээр хэлбэл, бид мөнгөтэй болсон үедээ хэт үрэлгэн зарцуулж, хуримтлал үүсгэдэггүй, хомстсон үедээ хэмнэх горимд шилждэггүй зарчмаар явж ирлээ. ОУВС-тай хийсэн хэлэлцээрт төсвийн сахилга бат, зохистой засаглал, бодлогын голлох байгууллагуудын бие даасан, хараат бус байдлыг бэхжүүлэх ажлууд үндсэндээ хийгдэнэ. Ингэснээр бидэнд дунд болон урт хугацаанд тогтвортой бодлого хэрэгжүүлэх боломж нээгдэж байгаа нь эдийн засгийн болон санхүүгийн хямралд өртөхгүй байх хөшүүрэг болно. Энэ ажлыг Монголбанк өөрөөсөө эхэлнэ. Энэ он гарсаар Монголбанкны үйл ажиллагааны шинэчлэлийн дунд хугацааны хөтөлбөрийг 2017-2019 оны хооронд хэрэгжүүлэхээр баталлаа. Уг хөтөлбөр хууль, эрх зүйн орчинг сайжруулах, засаглал, бүтэц зохион байгуулалтыг шинэчлэх, хүний нөөцийн удирдлага, хөгжлийг боловсронгуй болгох, дэвшилтэт технологи, арга ажиллагааг нэвтрүүлэх, хамтын ажиллагааг бэхжүүлэх гэсэн үндсэн таван чиглэлд тулгуурлаж байгаа юм.
-Энэ онд болон цаашид эдийн засаг тогтвортой байх боломжтой гэж ойлгож болох уу?
-Тиймээ. Эдгээр тулгамдсан асуудлуудаа шийдвэрлэснээр манай улсын өрийн дарамт арилж, 2017 онд эдийн засгийг тогтворжуулах төсөв, мөнгөний оновчтой бодлогыг хэрэгжүүлэх орон зай үүсч байгаа юм. Эдийн засгийн гадаад орчин талдаа ч гэсэн бидэнд түүхий эдийн үнийн өсөлттэй холбоотой эерэг өөрчлөлтүүд гарлаа. Тэгэхээр миний өмнө хэлсэнчлэн Монгол Улсын эдийн засгийн өсөлт 2018 оноос сэргэж, 2019 онд найман хувьд хүрч өсөх бүрэн боломжтой.
