Эрдэнэтээс чухал асуудал энэ улсад чинь алга уу, Ц.Нямдорж сайд аа?

Засгийн газрын мэдээ сонин бол хараат бус үйл ажиллагаатай, хараат бус ТУЗ-тай, хараат бус нийтлэлийн бодлоготой, чөлөөт, ардчилсан нийгмийг дээдэлдэг, ийм нийгмийн төлөө үзгээ хурцалж, дуу хоолойгоо өргөдөг, Монгол улсын сайн сайхны төлөө бага гэж гололгүй чадлаараа “чардайж” яваа хэвлэл мэдээллийн байгууллага гэдгээ нийтлэлийн эхэнд танд бахархалтайгаар хэлчихье. Харин та бол Монголын хамгийн туршлагатай парламентчдын нэг. Монгол улсын хууль зүйн сайдаар дөрөв дэх удаагаа томилогдон ажиллаж байна. Энэ улс чөлөөт ардчилсан нийгэмд шилжсэнээс хойших 30 хүрэхгүй жилийн 20 гаруйд та хуулийн салбарын жолоог атгав. Тэгэхээр таны хэлж байгаагаар өнөөдөр хуулийн салбар завхарчихаад байгаа бол хариуцлагыг нь та өөрөөсөө хайх ёстой биш үү? Бас нэг асуулт байна, сайд аа. Энэ улсад чинь Эрдэнэтээс өөр асуудал алга уу? Эрдэнэтийн асуудал дээр улайрдаг шигээ ханцуй шамлан орж шийдэх шаардлагатай олон асуудал таны өмнө өрөөтэй байна. та олж харахгүй байгаа бол бид танд хэлээд өгье.

Хар тамхины хэрэглээ монгол хүний удмын санд нөлөөлөх хэмжээнд хүрээд байна. Энэ оны эхний зургаан сарын байдлаар хар тамхи, мансууруулах бодистой холбоотой 91 гэмт хэрэгт 200 гаруй хүн холбогдон шалгагдсан нь ердөө нэг жилийн хугацаанд 51.1 хувиар өссөн үзүүлэлт. Сүүлийн жил хагасын хугацаанд Монгол улсын 45 иргэн хар тамхи, мансууруулах бодистой холбоотой гэмт хэргээр гадаадын хил гаалийнханд баригдаж шалгагдсан. Тэдний хоёр нь ОХУ-ын цагдаад шалгагдаж байгаа бол хоёр нь Сингапурын хилээр мансууруулах төрлийн бодис зөөвөрлөж яваад баригдсан. Үлдсэн 41 нь БНХАУ-ын хилийн хяналтад баригджээ. 2018 он гарснаас хойш БНХАУ-ын Эрээн хотод 20 монгол залуу хар тамхи зөөвөрлөсөн хэргээр хоригдон шалгагдаж байна. Мөн тус улсад хар тамхи худалдан авсан, зөөвөрлөсөн нь нотлогдож, хоригдох ял эдэлж байгаа 25 хүн байна. Хар тамхины хэргээр шалгагдах насанд хүрээгүй хүүхдүүдийн тоо хоёр дахин өсч, 40 хувийг нь 19-25 насныхан эзэлж байна. Хар тамхи, мансууруулах бодисыг оргүй устгахад ганц таны чадал хүрэхгүй юм аа гэхэд, алдаж яваад хүний нутагт хоригдсон хэдэн иргэнээ нутагт нь авчрахад хуруугаа хөдөлгөж болмоорсон доо. Манай сонинд өөрийнхөө тухай бичсэнийг хэнээс ч илүү сонирхож уншсан та ердөө дараагийн хуудсанд нь хар тамхинд дарлуулсан арчаагүй Монголын тухай дэлгэрэнгүй бичсэнийг өнгийж нэг харна биз.

НҮБ-ын хүн амын сангаас Монгол улсын хэмжээний хүчирхийллийн эсрэг тайланг анх удаа танилцуулсан. Бодвол та харсан л биз. Энэ тайланд насанд хүрсэн гурван эмэгтэй бүрийн хоёр нь ямар нэг байдлаар хүчирхийлэлд өртөж байсан тухай цагаан дээр хараар бичжээ. Долоон эмэгтэй тутмын нэг нь бэлгийн хүчирхийлэлд өртөж байж. Таны харьяа байгууллагуудад эмэгтэйчүүдийн эсрэг хүчирхийллийн нийт тохиолдлын нэг хувь нь л мэдээлэгдэж байна. Үүнийг гадны байгууллага мөнгө, санхүү, сэтгэл гаргаад тодорхой олоод мэдчихэж. Таныг сонины шар хуудаснаас өөрийгөө магтсан үг хайж, эхнээс нь заримтай нь хэрүүл хийж суухад хаалттай хаалганы цаана өнөөдрийн хүчирхийлэгч ирээдүйн хүчирхийлэгчийг бэлтэж сууна. Харин та хүчирхийлэгчийг өмөөрч, парламентаа муухай харагдуулахаас өөр юу хийв? Хэлээд өгөөч?

Хил хязгааргүй сэтгүүлчид байгууллагаас гаргадаг дэлхийн хэвлэл мэдээллийн эрх чөлөөний индексээр Монгол улс 2018 онд хоёр байр ухарч, 71-рт бичигдлээ. Бидний хөгжил дорой гэж үздэг Африкийн орнууд ч биднээс илүү хэвлэн нийтлэх эрх чөлөөтэй байгааг тус байгууллагын тайлангаас харж болно. Сэтгүүлчид нь тагнуулж чагнуулж байхад яаж ч хэвлэлийн эрх чөлөө гэж байхав дээ. Харин иргэний дайн, үймээн самуун үүссэн ч хэвлэлийн эрх чөлөө рүү дайрдаггүй соёл Африкт байна. харин Монголд Зөрчлийн тухай хууль гэгчийг баталж, хэвлэлийнхний омгийг дарна гэсэн зорилгодоо хүрсэн нь энэ. “Надад нуух юм байхгүй” гэж та ам нээх болгондоо хэлдэг. Нуухгүй байгаа чинь энэ үү?

Үндэсний статистикийн хорооноос энэ сард танилцуулсан шинэ мэдээллээр, энэ он гарснаас хойш улсын хэмжээнд хүнд болон хөнгөн 17 мянга 980 гэмт хэрэг бүртгэгджээ. Та хууль зүй дотоод хэргийн сайдын албыг дөрөв дэх удаагаа авснаасаа хойш гэмт хэргийн гаралтыг “амжилттай”-гаар 40 хувь нэмэгдүүлж чадсаныг албан ёсны тоо илтгэж байна. Энэ дунд зөвхөн хүнд гэмт хэргийн гаралт 7 дахин өссөн. Гэмт хэргийн нэг ширхэг тоо, статистик болгоны ард эд хөрөнгөө алдсан энгийн иргэд, элэг нь эмтэрсэн эцэг эх, үр хүүхэд байдаг гэдгийг та эрхбиш мэдэх биз. Тэд бол таны эрх ашгийг нь хамгаалах ёстой, танд найдаж, таныг сонгосон сонгогчид шүү дээ.

Нэр бүхий есөн сэтгүүлчийг тагнаж, чагнасан, гүйцэтгэх ажиллагаа явуулсан болох нь нэгэнт ил болсон ч албан ёсны шалгалт эхлээд л мартагдсан. Тагнаж, чагнасан нь тодорхой ч гүйцэтгэх ажиллагаа явуулах үүрэг өгсөн этгээдийг бид өнөөдөр ч “мэдэхгүй”. Энэ бол зөвхөн сэтгүүлчийг тагнасан хэрэг биш гэдгийг Монголын ард түмэн ойлгож байгаа. Дөрөв дэх засаглал, иргэдийн мэдэх эрхээ хэрэгжүүлэх гол зэвсэг болсон хэвлэл мэдээллийг тагнаснаараа иргэдийн мэдэх эрхэнд маш бүдүүлгээр халдаж байгаагаа тэр этгээд ойлгох ёстой. Та тэднийг хэзээ илрүүлэх гэж байна?

Баян-Өлгий аймгийн Цэнгэл суманд сураггүй алга болсон хоёр настай хүү, Дорнод аймгийн Сэргэлэн суманд сураггүй алга болсон хоёр настай охин. 2017 онд сураггүй алга болсон найман настай Д.Сэржмядаг охин. Энэ хүүхүүдийн сургийг гаргах талаар та юу хийж байна вэ? Д.Сэржмядаг охиныг сураггүй болсны дараа зөвхөн 2017 онд улсын хэмжээнд 70 хүүхэд сураггүй алга болсон тухай мэдээлэл нийтэд ил болсон. Эдгээрээс 24 нь олдсон ч үлдсэн 46 хүүхдийн сураг өнөө хэр гараагүй байна. Ил болсон нь л энэ болохоос үүний цаана хичнээн хүүхэд эцэг эхээсээ хагацаж, сураг тасарч, хичнээн эцэг эх шар махтайгаа хатаж байгаа нь танд хамаагүй юу?

Монгол улсын хилээр эрүүл ахуйн баталгаагүй хүнс ямар ч хяналтгүй орж ирсээр байна. НҮБ-ын хүнс хөдөө аж ахуйн байгууллага, хүүхдийн сан, АНУ-ын олон улсын хөгжлийн агентлагийн дэмжлэгтэй хийж, саяхан үр дүнг нь танилцуулсан үндэсний хэмжээний судалгааны дүн үүнийг батална. Өдөр бүр ходоодны хорт хавдар, элэг, улаан хоолойн хорт хавдраар долоон хүн хорвоог орхиж байхад хүнсний аюулгүй байдал гэж яриад ч хэрэггүй. Монголчуудыг аажмаар устгаж байгаа чимээгүй алуурчныг хилээр оруулахгүй байхад та хэрхэн анхаарч байна вэ?

Нэг монгол хүнд жилд 7.8 литр архи ногдож байна. Энэ тооны ард ядуурал, гэр бүлийн хүчирийлэл, гэмт хэрэг, ажилгүйдэл гээд нийгмийн бүхий л суурь асуудал оршиж байна. Согтуугаар үйлдэгдсэн гэмт хэргийн тоо хамгийн сүүлийн үзүүлэлтээр хосл хувиар өсчээ. Согтуугаар гэмт хэрэг үйлдэн ял эдэлж байгаа хүмүүсийн тал хувь нь гучаас доош насныхан байна. Хэрэгждэггүй хууль батлахаас өөрөөр та үүнтэй хэрхэн тэмцэж байна вэ?

10 настай хүүхэд эмийн сангийн гадны тогтой утсанд цохиулж амиа алдлаа. Долоохон хоногийн өмнө 79 дүгээр сургуулийн сурагч хөлбөмбөгийн талбайн хаалганд цохиулж амиа алдав. Гүүр барихаар байгуулсан тогтоол усанд бага насны хүүхэд живж осолдоод нэг сар ч болоогүй байна. Эдгээр золгүй явдлаас урьдчилан сэргийлэх бүрэн боломжтой байсан ч салбарын сайд нь улс төр хийгээд завгүй явсан гэвэл худал хэлсэн болохгүй. Эдгээр явдлыг хариуцлагыг одоо та бас хэнд үүрүүлэх гэж байна?

Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас 2018 оны эхээр танилцуулсан судалгаанд Монгол улс амиа хорлолтоор дэлхийд 3-рт орж байна. Нөгөө Япон, Солонгостой эн зэрэгцэж явна. 100 мянган хүнд ногдох амиа хорлолтын тоо 28.1. гурван сая хүн амтай гээд тооцвол өдөрт л гурван хүн амиа хорлож байна. Монголчууд өөрсдийгөө хядаад дуусах нь. Эд бол монголчуудын эрх ашгийг хамгийн их хөндөж байгаа өнөөдрийн тулгамдсан асуудлууд. Гэтэл энэ талаар таны дурдахыг нэг ч удаа олж сонссонгүй. Ард түмнээс сонгогдсон төрийн албан хаагчийн хувьд нэг тунгаагаад бодох болов уу гэж үүнийг бичлээ. Та одоо хариул даа? Энэ Монголд Эрдэнэтээс өөр асуудал тэгээд алга уу?