“Эхлээд эмэгтэйчүүд, дараа нь эрчүүдийн сэтгэлгээг эмчилж байж нийгмээ өөрчилнө”

-Судалгааны дүн тааруухан гарсан. Бараг гурван монгол эмэгтэй тутмын хоёр нь ямар нэг төрлийн хүчирхийллийн золиос болж байгааг тогтоолоо. Бид Монголд жендерт суурилсан хүчирхийлэлтэй холбоотой суурь асуудлыг судалж, хамтрагчийн болон бусдын зүгээс үйлдсэн хүчирхийлэл гэсэн хоёр үндсэн чиглэлээр үр дүнг нэгтгэсэн. Судалгаа олон төрлийн санал асуулга, баримт мэдээллээс бүрдсэн бөгөөд манай байгууллагын цахим хуудаст нийтлэгдсэн тул хэн ч үзэх боломжтой.

-Хамтрагчийн болон бэлгийн дарамтын үзүүлэлтээр олон улсын дунджаас илүү байна. Тиймээс энэ чиглэлд онцгой анхаарах хэрэгтэй. хамтрагчийн бус хүчирхийллийн гол хохирогчид нь нас залуу эмэгтэйчүүд. өсвөрийн буюу 15 орчим насны арван эмэгтэй тутмын нэг нь бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн гэж судалгааны дүн гарсан. Улс орнуудыг хүчирхийллийн үзүүлэлтээр харьцуулахад их түвэгтэй. Зарим улсад өөр аргачлалаар судалсан байдаг. Тогтвортой хөгжлийн зорилтын хүрээнд дэлхийн орнууд хүчирхийллийг хоёр өөр хэмжүүрээр тооцож ирсэн. Монголд энэ салбарт судалгаа хийх олон улсын хэмжүүр, аргачлалыг нэвтрүүлэхээр бид ажилласан. Тэгэхээр дэлхийн орнуудын хүчирхийллийн байдлыг хэдэн жилийн дараа л харьцуулахаас аргагүй. Ерөнхийд нь харвал Монгол улс бэлгийн хүчирхийллийн үзүүлэлтээр Ази, Номхон далайн бүс нутагт дунджаас бага зэрэг дээгүүр байгаа нь ажиглагдлаа. Гэхдээ сүүлийн үед Монголд амьдралын чанар сайжирч, эмэгтэйчүүдийн боловсролын түвшин дээшилж буй нь хүчирхийлэл буурах хандлагатай болсныг харуулж байна.

-Хүчирхийлэлд монголчууд архийг буруутгадаг. Нөхөр нь архинд ороод эхнэрээ хүчирхийлж байна гэдэг. Хүчирхийллийг өдөөгч олон хүчин зүйлийн нэг нь архи байж болзошгүй. Харин бидний үзэж байгаагаар хүйсийн тэнцвэргүй байдал хүчирхийллийн гол шалтгаан болжээ. Эхнэртээ хааяа гар хүрэх, хүүхдэдээ алганы амт үзүүлэх нь хэвийн үзэгдэл гэж монголчууд боддог. Гэтэл энэ жижиг зүйлээс нийгмийн хүчирхийлэл үүсээд байна шүү дээ. Улс орны боловсрол, эрүүл мэндийн салбар өмнөхөө бодвол шинэ түвшинд гарч байна. Гэтэл нийгмийн сэтгэл зүй, соёл өөрчлөгдөөгүй хэвээр байна. Тухайлбал, санал асуулгад оролцсон эмэгтэйчүүдийн 50 гаруй хувь нь гэр бүлийн аливаа асуудлыг нөхөр шийдэх ёстой гэх мэт байр суурьтай байсан. Мөн 25 орчим хувь нь нөхрийнхөө өмнө гэм хийсэн бол алганы амт үзэж болно гэдэгтэй санал нийлжээ. Тэгэхээр нийгмийн энэ их хүчирхийллийн эх булаг монголчуудын, ялангуяа бүсгүйчүүдийн сэтгэлгээнд оршиж байна. Бид энэ сэтгэлгээг өөрчлөхөөс нааш хүчирхийллийг таслан зогсоож чадахгүй. Бид эхлээд эмэгтэйчүүдийн, дараа нь эрчүүдийн сэтгэлгээг эмчилж байж нийгмийг өөрчилнө.

-Энэ талаар бид дэлгэрэнгүй судалсан. Бид Монголд хийсэн судалгаанд эмэгтэйчүүдээс гадна эрчүүд, хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд, бэлгийн цөөнхийг хамруулсан. Хамгийн гол нь хүчирхийлэгч болон хохирогчдын хэн хэн нь хаана, хэнд хандахаа мэддэггүй. Эрчүүд буруу зүйл хийж буйгаа мэдсэн атлаа сэтгэл санааны дарамт, бэрхшээлийг хэрхэн даван туулахаа мэддэггүй. Учир нь энэ чиглэлээр мэргэжлийн сэтгэлзүйч, зөвлөгөө өгч үйлчилгээ үзүүлэх байгууллага Монголд хомс байна. Тэгэхээр энэ салбарт сэтгэл зүйн зөвлөгөө үзүүлэх үйлчилгээний байгууллага бий болгох үндэс суурь, орчин бүрдүүлэхээр бид ажиллаж байна.

-Хүйсийн ялгаанаас үл хамааран хүн бүхэн боловсрол эзэмших эрхтэй. Хүчирхийлэл нь иргэдийн боловсролоос бүрэн хамаардаг гэж хэлэхэд учир дутагдалтай. Өндөр боловсролтой, эрх зүйн олон талын мэдлэгтэй эмэгтэй хүртэл хүчирхийллийн золиос болсон хэрэг байдаг. Дээд боловсролтой хүн эхнэртээ удаа дараа гар хүрсэн тохиолдол ч бий.

-Дээр хэлсэнчлэн хүчирхийлэгч болон хохирогчдод харж хандах газар хэрэгтэй. Тэдэнд сэтгэл зүйн зөвлөгөө, тусламж өгөх газар байхгүй бол хүчирхийлэл үргэлжилсээр байдаг. Хүчирхийлэгч гэмт хэрэг үйлдсээр, золиос нь хохирсоор байх болно.

-Юуны түрүүнд ард иргэдийн дунд хүчирхийллийн талаар боловсрол мэдлэг олгох кампанит ажил эхлүүлэхээр төлөвлөж байна. Үүний эхлэл болж буй “хүчирхийллийн нүцгэн үнэн” судалгааг сайжруулж, улам чамбайруулахын төлөө ажиллана. Энэ судалгааг хэвлэн нийтлэх, олон нийтийг мэдээллээр хангах зорилт тавьсан. Орон нутагт хүчирхийллийг таслан зогсооход чиглэсэн зөвлөгөө, мэдлэг олгох 10 төв шинээр байгуулахаар ажиллаж байна. Бид үйл ажиллагаагаа хоёр үндсэн чиглэлд хандуулж байгаа. Юуны өмнө хохирогчдод тусламж үйлчилгээ үзүүлнэ. Мөн нийгмийг хүчирхийллээс сэргийлэхийн тулд суртал ухуулга, мэдээллээр хангана. Энэ бол хүчирхийллийг таслан зогсоох хамгийн гол арга зам. Ялангуяа, залуучуудын мэдлэг боловсролыг дээшлүүлэх нь хамгаас чухал.

-Бид хэд хэдэн дунд сургууль сонгож амьдрах ухааны сургалт явуулаад эхэлсэн. Үр дүн сайн байгаа. Дорнод аймгийн нэгэн дунд сургуульд гэхэд архи, тамхи хэрэглэдэг нэгэн танхай сурагч байж л дээ. Түүнийг бид амьдрах ухааны сургалтад хамруулсан юм. Гэтэл зургаан сарын дараа сурагч хорон муу зуршлаасаа салж, гэрийнхээ ажилд тусалж эхэлсэн. Энэ бол бидний сургалтын зорилго байсан л даа.

-Үйл ажиллагааг маань хангалттай дэмжиж, хамтран ажиллаж байна. Би 2013 оны долдугаар сард анх Монголд томилогдон ирж байсан. Тухайн үед хүчирхийллийн тухай, ийм судалгаа явуулах талаар ярихад намайг сонсох хүн нэг ч байгаагүй. Хамтрах байгууллага ч байхгүй байсан. Дараа нь Австрали, Швейцар, АНУ-ын төлөөлөгчид Монголд энэ чиглэлээр үйл ажиллагаагаа эрчимжүүлсэн. Хүчирхийллийн асуудалд ард иргэд, төр засгийн анхаарлыг хандуулна гэдэг үнэхээр хүнд ажил байсан. Гэвч бид үүнийг хийж, нийгэмд өөрчлөлт гаргаж чадсан. Одоо бидний үйл ажиллагааг Засгийн газар, яамд, ҮСХ, бусад төрийн болон төрийн бус олон байгууллага дэмжиж байна. Одоо бид хүчирхийллийн асуудалд шийдвэр гаргагчдын анхаарлыг хандуулахаар ажиллаж байна. Төр засгийн зүгээс энэ асуудалд анхаарч, холбогдох хууль журам батлан, тодорхой хөрөнгө мөнгө төсөвлөх хэрэгтэй. Нийгмийн хорт хавдар мэт энэ асуудлыг шийдэж, үр хойчоо авран хамгаалахын төлөө УИХ болон Засгийн газрын гишүүд хамтран ажиллах ёстой.

-Бид энэ асуудлаар ХЗДХЯ-тай нягт хамтран ажиллаж байгаа. Мөн ЭМЯ, ХНХЯ, хүний эрхийн байгууллагууд нэг баг мэт хамтран ажиллаж байна. Хүчирхийлэгчийг хорьж цагдахаас илүү гэмт хэрэг үйлдэхээс нь урьдчилан сэргийлэхийн төлөө бид ажиллана.

-Энэ чиглэлээр тусгайлан судалгаа явуулж байж хариулт хэлэх нь зүйтэй байх. Гэхдээ Монгол бол эдийн засгийн шилжилт, хүндрэлийг даван туулсан улс гэдгийг мартаж болохгүй. Тэгэхээр хүчирхийллээс илүүтэй ядуурал гэмт хэргийн өсөлтөд нөлөөлөх магадлал ихтэй. Бид удахгүй хүчирхийллийн эдийн засагт учруулах аюулын талаар судалгаандаа тусгах гэж байгаа.

-Мэдээж хэрэг сэтгэл эмзэглүүлмээр хэрэг, тоо баримттай ажиллахад эхлээд хэцүү байсан. Гэхдээ бидний үйл ажиллагаа, судалгааг олон нийтийн сүлжээнд хүмүүс дэмжиж эхэлсэн. Өмнө нь хүчирхийллийн асуудлыг хүлээж авдаггүй байсан нийгэмд эрс өөрчлөлт орж эхэлсэн нь илт байна. Гудамжинд хүн цохиж унагасан этгээдийг цагдаа баривчилдаг. Гэтэл гэртээ хүн зодсон этгээдийг яагаад баривчилдаггүй юм бэ. Энэ бол үнэхээр шударга бус үйлдэл гэдгийг иргэд ухаарч эхэлсэн. Монголчууд амархан хөгжиж, шинэ зүйлийг түргэн хүлээн авах чадвартай. Ямар нэгэн асуудалд муйхарлахгүй, уян хатан хандаж, тулгамдсан асуудалд шийдэл олохдоо сайн. Бидний хийсэн судалгаагаар үнэхээр муу үр дүн гарсан нь үнэн. Гэхдээ Монголын нийгэм удахгүй өөрчлөгдөнө гэдэгт би бүрэн итгэдэг.